W tym tygodniu polecamy zapomniane już nieco, ale warte uwagi powieści Elizy Orzeszkowej „Marta” oraz „Cham”. Pozytywistyczna pisarka, znana głównie jako autorka „Nad Niemnem”, kojarzy się młodym czytelnikom z długimi opisami przyrody, które dla wielu z nich stanowią istotny problem w odbiorze lektury. Zdania są podzielone, jednak niepodważalny pozostaje fakt, że Orzeszkowa jest uważana do dziś za jedną z najwybitniejszych polskich pisarek XIX wieku. Proponujemy zapoznanie się z innymi dziełami pisarki, które dzisiaj zazwyczaj omawiane na studiach polonistycznych, ale nadal pozostają interesującą pozycją dla tych, którzy ciekawi są realiów XIX-wiecznej Rzeczypospolitej pod zaborami.
„Marta” to tzw. powieść tendencyjna. Utwory wpisujące się w ten nurt miały za zadanie podjąć ważny społecznie problem, dowieść jakiejś tezy. Droga bohaterów tych powieści pełna była przeciwności losu, a historia nie zawsze kończyła się happy end’em.
Główną postacią prezentowanej powieści Orzeszkowej jest tytułowa Marta Świcka, która po śmierci męża zostaje na świecie sama ze swoją czteroletnią córeczką. Do tej pory rodzina nie miała problemów finansowych, ale teraz młoda kobieta pozostała praktycznie bez środków do życia. Zdawałoby się, że jej przyszłość została zabezpieczona przez męża, jednak Marta wraz z dzieckiem musi zamienić wygodne lokum na jednopokojową wynajmowaną izbę, a jedyne pieniądze, które posiada, to te ze sprzedaży mebli z byłego mieszkania. Kobieta podejmuje poszukiwanie pracy, a mając na uwadze swoje wykształcenie, jest przekonana, że nie będzie miała problemu z jej znalezieniem. Historia bohaterki przybliża czytelnikowi sytuację kobiet w XIX wieku, ich nierówne traktowanie i dramatyczne wybory, przed jakimi stawiało je ówczesne społeczeństwo.
Eliza Orzeszkowa w chwili ukazania się powieści stała się jedną z postaci ruchu emancypacyjnego. Zaczęła dostawać listy od kobiet, które, jak mówiła: „dziękowały mi za tę książkę, prosiły o rady, wypowiadały różne swoje zamiary i entuzjazmy, którymi je ta książka natchnęła. Było podobno wiele takich, które czytając ją zalewały się łzami, uczuwały wielką trwogę nad przyszłością, rzucały się do nauki i pracy.”.
„Cham” to powieść psychologiczno-obyczajowa, której akcja rozgrywa się we wsi nadniemeńskiej. Wieś ta ma swoje zwyczaje i tradycje. Tytułowym „chamem” jest Paweł Kobycki, nazywany tak przez swoją pochodzącą z miasta żonę, Frankę Chomcównę. Postaci zostały zbudowane na zasadzie przemyślanego kontrastu: Paweł to człowiek prawy i wielkoduszny, który zajmuje się rybołówstwem, wywodzący się z wiejskiej kultury, zaś Franka to kobieta temperamentna, lubiąca mocne wrażenia, która dotychczasowe życie spędziła w mieście. Bohater widzi w żonie zbłąkaną owieczkę, którą będzie chciał zbawić, zaś on jest dla Franki jedyną szansą na stateczne, poukładane życie. Powieść stawia w opozycji miasto i wieś. Miasto jest postrzegane jako źródło moralnego upadku, które zdeprawowało główną bohaterkę.
Jak pisze Agnieszka Deja na swoim blogu „Książka od kuchni”: „Polecam tym, którzy chcą zapoznać się z dobrze napisaną powieścią psychologiczną. Warto zobaczyć, jakim stylem posługiwała się Eliza Orzeszkowa. Często mówi się, że jej twórczość to jedynie opisy przyrody. Tu mamy opisy uczuć i stanów wewnętrznych, analizę zachowań i dobrze oddaną atmosferę rybackiej wioski”.
A. W.
Bibliografia:
http://mateusz-zyla.pl/2012/07/15/eliza-orzeszkowa-cham/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Cham_(powie%C5%9B%C4%87)
http://podrugiejstronieksiazki.blogspot.com/2015/12/eliza-orzeszkowa-cham.html
http://humanwsieci.pl/emancypacyjna-powiesc-xix-wieku-marta-elizy-orzeszkowej/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Marta_(powie%C5%9B%C4%87)
http://podrugiejstronieksiazki.blogspot.com/2015/11/eliza-orzeszkowa-marta.html
https://lubimyczytac.pl/ksiazka/23105/marta
Obie książki można znaleźć (i przeczytać) na portalu Wolne lektury :)
Zapraszamy do wspólnego czytania :)
Artykuł z cyklu "W tym tygodniu polecamy" w ramach promocji Czytelni wirtualnej.
Grafiki pobrano ze strony Wolne lektury